سندرم تخمدان پركيست (PCO) چيست ؟
سندرم تخمدان پر كيست وضيعتي است كه اغلب با قاعدگي نامنظم ، افزايش رشد موهاي زائد ( هيرسوتيسم) و چاقي مشخص مي شود. اما مي تواند زنان را به اشكال متفاوت مبتلا كند. قاعدگي هاي نامنظم يا سنگين مي توانند علامتي از اين وضعيت در بالغين باشد. سندرم تخمدان پركيست امكان دارد در زماني كه خانمي براي باردار شدن مشكل دارد نشان داده شود.

علائم و نشانه هاي سندرم تخمدان پر كيست از اختلال در چرخه توليد مثل منشاء مي گيرد. كه بصورت طبيعي هر ماهه با آزاد شدن يك تخمك از تخمدان ( تخمك گذاري ) تكميل مي شود. نام اين وضعيت از ظاهر تخمدانها، در زناني كه اين اختلال را دارند گرفته شده است. ( تخمدان بزرگ و پر از كيست است) اين كيست ها فوليكولهايي هستند كه از كيسه هاي مايع حاوي تخمكهاي نابالغ پر شده اند.

گرچه اين وضعيت از خيلي زمانهاي دور ذكر شده است، اولين بار در سال 1930 وقتي كه ايرونگ استاين و ميشل لونتال در مورد گروهي از زنان بدون دوره هاي قاعدگي كه داراي تخمدانهاي بزرگ و پر كيست نوشتند د ركتب پزشكي توضيح داده شد. گاهي پزشكان اين وضعيت را استاين – لونتال ، تخمدانهاي پر كيست يا سندرم تخمدان پركيست هم ناميده مي شود .

سندرم تخمدان پر كيست يكي از اختلالات شايع هورموني در سنين باروري در زنان در ايالات متحده است كه حدود 5 تا 10 درصد افراد را گرفتار مي كند. تشخيص زود هنگام و درمان تخمدان پركيست مي تواند خطر عوارض طولاني مدت مانند ديابت و بيماري قلبي را كاهش دهد.

سندرم تخمدان پر كيست اختلالي است كه باعث قاعدگي نامنظم و افزايش هورمون مردانه مي شود. تخمدانها كيست پيدا مي كنند و ممكن است نتوانند تخمك آزاد كنند.

علائم مبتلا به تخمدان پركيست :

زناني كه سندرم تخمدان پر كيست دارند ممكن است هر كدام از چندين علامت را به شدت متفاوت نشان دهند. كميته اي از انستيتو ملي سلامت آمريكا سه معيار براي تشخيص اين اختلال تعيين كرده است.

- قاعدگي نامنظم يا فقدان قاعدگي:

اين شايعترين يافته در سندرم تخمدان پر كيست است. قاعدگي نامنظم به معناي داشتن چرخه هاي قاعدگي است كه در فواصل طولاني تر از 35 روز يا كمتر از 8 بار در سال اتفاق مي افتد. اين وضعيت ممكن است در هنگام بلوغ و شروع قاعدگي آغاز شود.

- هورمون مردانه زياد:

افزايش سطوح هورمونهاي مردانه ممكن است منجر به علائم فيزيكي مانند رويش موهاي بلند و ضخيم در صورت و سينه، زير شكم ، پشت ، بالاي بازوها يا بالاي پاها شود.جوش صورت و طاسي مدل مردانه بشود . به هر حال همه زناني كه سندرم تخمدان پر كيست دارند علائم فيزيكي ازدياد هورمون مردانه را نشان نمي دهند. آزمايشات خوني براي تشخيص سطح بالاي هورمون مردانه در دسترس است.

- رد كردن ساير وضعيتهايي كه باعث ازدياد هورمون مردانه و قاعدگي غير طبيعي مي شوند.

علل بالقوه مانند هيپوتيروئيدي ، وضعيتي كه در آن بدن هورمون تيروئيد كمي ترشح مي كند، هم مي توانند باعث ايجاد علائم شوند. هيپوتيروئيدي مي تواند باعث قطع قاعدگي شود. علت محتمل ديگر افزايش پرولاكتين است كه در آن غده هيپوفيز هورمون پرولاكتين زيادي ترشح مي كند. اين هورمون تحريك كننده توليد شير از غدد شيري است و تخمك گذاري را مهار مي كند.

منابع ديگري براي افزايش هورمون مردانه، مي تواند وجود تومور در غدد فوق كليوي يا تخمدانها باشد. غده فوق كليه غده كوچكي نزديك كليه است كه هورمونهاي مردانه و هورموني به نام كورتيزون را ترشح مي كند.

حضور كيستهاي تخمداني كه در سونوگرافي توسط پزشك تشخيص داده مي شود،
مي توانند نشانه سندرم تخمدان پركيست باشند. زني ممكن است تخمدانهاي پركيستي داشته باشد ولي سندرم تخمدان پر كيست نداشته باشد . از سوي ديگر زني با سندرم تخمدان پر كيست ممكن است تخمدانهائي با ظاهر طبيعي داشته باشد.

بسياري از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پر كيست چاق هستند. به نظر مي رسد توزيع چربي بر شدت علائم اثر مي گذارد. يكي مطالعه نشان داد كه زناني كه چاقي مركزي دارند ( وجود چربي در قسمت مياني بدن يا تنه ) هورمون مردانه، سطح قند و چربي بالاتري نسبت به زناني كه تجمع چربي آنها در اندمها است دارند.

وضعيت هاي احتمالي ديگري كه با PCO همراه مي شوند اين موارد هستند:

- نازايي

- آكانتوزيس نيگريكانس ( پوست بنفش تيره در اطراف گردن ، گودي بازو، داخل ران ، زير پستانها و نواحي تناسلي )

- درد مزمن لگني

فرآيند چرخه توليد زنان بوسيله سطوح نوساني هورمونهايي كه در مغز توليد مي شود مانند هومورن LH و FSH و هورمونهاي تخمداني تنظيم مي شوند.

تخمدانها هورمونهاي زنانه استروژن و پروژسترون و همچنين هورمونهاي مردانه را ترشح مي كنند. هورمونهاي مردانه شامل تستسترون و آندروستن دي ان و دي هيدرواپي آندروستن (DHEA) هستند و به طور كلي هورمونهاي مردانه ناميده مي شوند.

در PCO بدن زن هورمونهاي مردانه زيادي توليد مي كند. تخمدانها تخمك هاي كمتري از زمان طبيعي توليد مي كنند (كم تخمك زايي)، ممكن است اصلاً هيچ تخمكي آزاد نكنند
( عدم تخمك گذاري) در غياب تخمك گذاري چرخه قاعدگي نامنظم يا غايب است.

پزشكان دليل PCO را نمي دانند ولي تحقيقات ارتباطاتي را بين افزايش انسولين ( هورموني كه در لوزالمعده توليد مي شود و به سلولها اجازه استفاده از قند را كه اولين منبع انرژي بدن است مي دهد ) پيشنهاد كرده اند. تصور مي شود كه انسولين توسط چندين مكانيسم توليد هورمون مردانه توسط تخمدانها را افزايش مي دهد.

مطالعات نشان مي دهد كه زناني كه خواهراني با PCO دارند احتمال بيشتري براي ايجاد اين وضعيت دارند. تحقيقات ديگر ارتباطاتي را بين PCO و سابقه خانوادگي توليد هورمون مردانه زيادي، مقاومت به انسولين ، اختلالات قاعدگي و پرمويي نشان مي دهند.

توصيه پزشكي
تشخيص زود هنگام PCO مي تواند به كاهش خطر عوارض دراز مدت مانند ديابت و بيماري قلبي كمك مي كند. در صورتيكه قاعدگي هاي نامنظم يا سنگين داريد، اضافه وزن داريد، رشد موهاي زائد صورتتان زياد است و جوش مي زنيد با پزشك خود مشورت كنيد .

پزشك ممكن است شما را به يك متخصص غدد معرفي كند.

غربالگري و تشخيص:

پزشكتان ممكن است شما را از نظر بيماريهاي قلبي عروقي، هورموني و توليد مثلي ارزيابي كند. او ممكن است تاريخچه علائم شما را بگيرد و يك معاينه باليني كامل شامل معاينه لگن انجام دهد. ساير آزمايشات ممكن شامل موارد زير است :

- آزمايشات خوني:

امكان دارد خون شما براي انجام اندازه گيريهايي آزمايشگاهي جهت اندازه گيري سطح چند هورمون گرفته شود. اين هورمونها شامل تستوسترون، DHEA و آندروستن دي ان ، LH و FSH پروژسترون و پرولاكتين و هورمون تحريك كننده تيروئيد ( TSH ) كه آزاد شدن هورمون تيروئيد از غده تيروئيد را تحريك مي كند باشد. به همين شكل احتمالاً ميزان قند ناشتا ، كلسترول و تري گليسيريد هم اندازه گيري مي شود.

- سونوگرافي:

پزشك ممكن است براي اندازه گيري ضخامت رحم درخواست سونوگرافي كند. سونوگرافي بدون درد است. زماني كه شما به آرامي بر روي تخت معاينه قرا گرفته ايد، يك وسيله كوچك روي بدن شما قرا مي گيرد. اين دستگاه امواج صوتي غيرقابل شنيدن را كه به شكل تصاويري در كامپيوتر ظاهر مي شوند به تصوير مي كشد.

- نمونه برداري از لايه داخل رحم:

براي تعيين وضعيتهاي پيش سرطاني كه مي توانند باعث خونريزي غير طبيعي از رحم شوند، اين كار انجام مي شود. كه معمولاً يك روش بدون بي حسي است و مي تواند در مطب هم انجام شود. در اين روش پزشك يك نمونه بافتي را از لايه داخل رحم شما براي تحليلهاي آزمايشگاهي برمي دارد.

عوارض ناشي از بيماري :

زنان داراي PCO در خطر ديابت نوع 2 ( كه نام ديگر ديابت غير وابسته به انسولين مي باشد و در بزرگسالي بيشتر ديده مي شود )، فشار خون، افزايش تري گلسيريد، كاهش كلسترول خوب و بيماريهاي قلبي هستند. از آنجا كه PCO باعث مختل شدن چرخه توليد مثل مي شود و رحم در معرض ميزان ثابتي از استروژن قرار مي گيرند. زنان داراي PCO در خطر بيشتري براي خونريزي هاي غيرطبيعي رحمي و سرطان لايه داخلي بدن هستند.

راه درمان:

درمان PCO بستگي به توانگري اصلي هر زن مثل نازائي ، پرموئي ، جوش يا چاقي دارد . در طولاني مدت مهمترين جنبه درمان كنتـــرل خطرات قلبي عروقي مانند چاقي ، كلسترول بالا ، ديابت و فشارخون بالاست . احتمالاً پزشك از شما مي خواهد كه بطور منظم به او مراجعه كنيد تا معاينه باليني انجام دهد، فشارخون و سطوح قندخـــون ناشتا را براي كمك به تصميمات درماني پيوسته اندازه گيري كند.

زنان باردار داراي PCO كه اضافه وزن دارند علايم و نشانه هاي شديدتري دارند . چاقي مقاومت به انسولين را بدتر ميكند . كاهش وزن ميتواند سطوح هورموني مردانه و انسولين را كم كند . بهر حال ممكن است نسبت به زنان ديگر مشكل بيشتري در كم كردن وزن داشته باشيد يك متخصص تغذيه را ببينيد و يك برنامه غذائي كاهش وزن دريافت نماييد . پزشك ممكن است يك يا چند نوع از داروهاي زير را براي كمك به كنترل علايم و خطرات همراه با PCO تجويز كند.

داروهائي براي تنظيم چرخه قاعدگي :

اگر قصد باردار شدن نداريد، پزشك ممكن است قرصهاي جلوگيري از بارداري كم هورمون را كه حاوي استروژن و پروژسترون صناعي هستند تجويز كند. اين داروها توليد هورمون مردانه را كم ميكنند و جلوي توليد دائمي استروژن در بدن را ميگيرند. اين داروها خطر سرطان لايه داخلي رحم را كم ميكنند و خونريزي غيرطبيعي را تصحيح مي نمايند.
درمان جايگزين ديگر دريافت پروژسترون به مدت 10 تا 14 روز در ماه است. اين دارو چرخه قاعدگي را تنظيم ميكند و از سرطان لايه داخلي رحم جلوگيري ميكند اما سطوح هورمون مردانه را بهبود نمي بخشد.

تحقيقات استفاده از متفورمين را براي درمان PCO ارزيابي ميكنند، اين دارو بصورت خوراكي در درمان ديابت نوع 2 استفاده ميشود. متفورمين از توليد و آزادسازي قند از كبد جلوگيري ميكند و بنابراين براي انتقال قند به سلولها به انسولين بيشتري نياز است. چندين كار آزمائي باليني دريافته اند كه متفورمين تخمك گذاري را بهبود بخشيده و سطوح هورمون مردانه را در زنان دچار PCO كاهش داده است . اميد است متفورمين در طولاني مدن عوارض قلبي عروقي ناشي از PCOرا كم كند.

داروهائي براي كاهش رشد مو:

پزشك ممكن است براي تعديل اثرات ناشي از افزايش هورمون داروهايي را تجويز كند. اسپيرنولاكتون(آلداكتون)اثر هورمونهاي مردانه را متوقف ميكند و توليد هورمونهاي جديد مردانه را متوقف ميكند . اسپيرنولاكتون يكي از داروهاي دفع كننده آب است و ممكن است باعث شود بيش از روزهاي ديگر ادرار كنيد. عوارض جانبي ديگر آن ، خشكي پوست، سوزش سردل ، سردرد و خستگي است. ديگر داروهاي ضدهورمون مردانه فيناستريد و فلوتاميد هستند اما اين داروها گرانتر از اسپيرنولاكتون هستند و عوارض جانبي بيشتري دارند.

داروهايي براي حاملگي :

ممكن است براي حاملگي نياز به داروهائي براي تحريك تخمك گذاري داشته باشيد. كلوميفن يك داروي ضد استروژن است كه 5 روز در هفته در اولين بخش چرخه قاعدگي استفاده ميشود. اگر كلوميفن به تنهائي موثر نباشد ممكن است در همراهي با آن نياز به كورتيكواستروئيدها ، تركيبي از LH و FSH بنام گونادوتروپين يا FSH به تنهائي داشته باشيد .

اگر داروها به ايجاد و حاملگي كمك نكنند ، پزشك امكان دارد توصيه به يك جراحي سرپائي بنام لاپاراسكوپي تخمدان كند . در اين روش جراح برش كوچكي روي شكم ميدهد و لوله اي را كه به يك دوربين كوچك وصل است ( لاپاراسكوپ ) در آن قرار ميدهد . دوربين تصاويري با جزئيات از تخمدانها و اندامهاي لگني مجاور آن در اختيار جراح قرار ميدهد . سپس جراح وسايل جراحي را از برشهاي كوچك پوستي ديگر وارد ميكند . و از جراحي ليزر يا الكتريكي براي ايجاد سوراخهايي در فوليكولهاي بزرگ شده در سطح تخمدانها استفاده ميكند .

هدف اين كار تحريك تخمك گذاري با كاهش سطوح LH و هورمونهاي مردانه است. پزشكان مطمئن نيستند اين چگونه اتفاق مي افتد. يك فرضيه اين است كه سوراخ كردن سلولهاي تخمداني توليد كننده هورمون را تخريب ميكند .